Ngôi nhà cổ của người Sán Chỉ
05/05/2024 10:06:26 AM
Tiên Yên là huyện miền núi phía Bắc của tỉnh Quảng Ninh. Dân số toàn huyện gần 57.000 người, gồm 15 dân tộc anh em cùng sinh sống. Gồm các dân tộc Kinh, Dao, tày, Sán Dìu, Sán Chỉ…Trong đó đồng bào dân tộc sán Chỉ chiếm 8,3% dân số toàn huyện. Người Sán chỉ sống chủ yếu ở xã Đại dực chiếm tới trên 95% dân số toàn xã.
 |
Ngôi nhà cổ nằm nép mình bên sườn đồi |
Ngôi nhà duy nhất còn lại ở Đại Dực là nhà bà Nình Móc Màu, thôn Khe Lục. Ngôi nhà được xây dựng từ năm 1969, được xây nép mình bên những sườn đồi xanh ngút ngàn, có vị trí thuận lợi về thẩm mỹ,cổng và hàng rào cao đều được xếp bằng đá cuội mà không hề dùng vôi vữa hay bất kỳ chất kết dính nào.
 |
 |
 |
Hệ thống cổng và tường dào được xếp bằng những viên đã cuội mà không dùng bất kỳ chất kế dính nào |
Ngôi nhà có chiều cao tầm 6m, gồm có 3 gian 4 vì cột. Các cột được đẽo, sẻ từ các loại cây gỗ to, chắc như nghiến, lim, táu. Tường nhà được xây từ những viên gạch được làm từ đất, mang đi nung sau đó xếp lên cùng nhau và dùng bùn trộn với dơm làm chất kết dính.
 |
Tường được xếp bằng gạch đất nung và dùng bùn chộn với dơm làm chất kết dính |
Mái nhà có 2 lớp mái lợp bằng ngói âm dương.
 |
 |
Mái nhà được lợp 2 lớp ngói âm dương |
Sàn nhà cao hơn mặt đất tầm hơn 0,5m. Sàn được ghép từ những mảnh gỗ được xẻ ra rộng tầm 40-50cm, dài tầm 5m xếp vào nhau. Gầm nhà được chống đỡ nhờ cột trụ bằng gỗ tốt, trước được dùng để nhốt trâu, bò, lợn, gà nhưng về sau này gầm chỉ để thống thoáng và chứa đựng những dụng cụ canh tác như cày, bừa nên người Sán Chỉ dùng đá suối để xây bao quanh che kín khu vực gầm sàn nhà. Gian chính giữa dùng để tiếp khách và ngăn thành nhiều gian để ngủ. Bếp được đặt vị trí trung tâm của ngôi nhà, phía trên bếp có giàn gác để chức các loại hạt giống, đồ dùng được làm bằng tre nữa. Bếp không chỉ nơi để nấu ăn mà còn là nơi quây quần của cả gia đình sau những giờ đi làm vất vả. Ngoài khu nhà chính, còn có hai chái nhà không làm sàn; một chái là nơi để cối xay thóc, giã gạo; một chái đựng chum hứng nước chảy từ khe về.
 |
Bà Màu trò chuyện với các con cháu bên bếp lửa hồng giữa ngôi nhà |
Bà Màu chia sẻ, căn nhà này là do chính tay 2 vợ chồng ông bà dựng lên, từ ngày mới lấy nhau. Nửa thế kỷ sống trong căn nhà này, từ khi sinh đẻ đến khi các con đã trưởng thành ra ở riêng, căn nhà hầu như không phải sửa chữa gì. Tuy con cái cũng muốn bà xuống sống cùng để tiện chăm sóc nhưng bà không quen sống ở nhà mới, vẫn thích sống ở nhà sàn. Đối với lớp người Sán Chỉ già, nhà sàn không chỉ đơn thuần là nơi sinh sống, mà nó còn chứa đựng nhiều ý nghĩa văn hóa, địa diện cho một cộng đồng dân tộc. Nơi mà ở đó họ sống có quy tắc, có không gian riêng,mỗi không gian đều gắn liền với một văn hóa ứng xử khác nhau.
 |
Dù chỉ còn một mình nhưng bà vẫn muốn sống trong căn nhà chứa đựng nhiều kỷ niệm |
Quang Hưng
|