Đền thờ Đức ông Hoàng Cần – Điểm du lịch văn hóa, tâm linh vùng Đông Bắc

Tượng Đức Ông Hoàng Cần tại Đền thờ Đức Ông Hoàng Cần xã Hải Lạng, huyện Tiên Yên

Theo cuốn “Di sản Tiên Yên” sản xuất năm 2018, Hoàng Cần là vị thủ lĩnh vùng Đông Bắc đã có công lớn trong việc đánh đuổi quân xâm lược ra khỏi bờ cõi. Trong sách có ghi lại có 03 đền thờ Đức Ông Hoàng Cần: Đền Đức Ông ở Cửa Suốt( Cửa Ông, TP Cẩm Phả), Đền thờ Đức Ông xã Hải Lạng(huyện Tiên Yên), Đình thờ Đức Ông xẫ Vô Ngại(huyện Bình Liêu) là những nhân chứng lịch sử về vị thủ lĩnh áo chàm, vác giáo tre đánh giặc Hoàng Cần. Trong ba đền Đức Ông Hoàng Cần nay chỉ còn đền Hải Lạng, xã Hải Lạng vẫn do huyện Tiên Yên quản lý. Đền thờ được xây vào khoảng cuối thế kỷ 18. Lúc đầu đền chỉ là một am thờ nhỏ được làm bằng tranh tre nứa lá, qua nhiều lần tôn tạo đến gần cuối thế kỷ 19 mới được xây bằng gạch.(loại gạch được nung bằng các loại cây rừng của địa phương) và lợp ngói âm dương(loại ngói thông dụng tại khu vực miền đông Quảng Ninh từ giữa thế kỷ 19 đến cuối thế kỷ 20). Trong thời kỳ chống Mỹ, chống Pháp ngôi đền đã bị hư hỏng, do hoàn cảnh kinh tế khó khăn, nhân dân xã không có điều kiện phục hồi. Mãi đến năm 2012, chính quyền, nhân dân địa phương và các nhà hảo tâm đã đóng góp nhân lực, vật lực tôn tạo lại ngôi đền như hiện nay.

Đến năm 2012, Đền Đức Ông mới được tu sửa, tôn tạo ngôi đền như hiện nay

Đền thờ được xây khá khiêm tốn, kiến trúc ba gian, lòng rộng 4,4m, dài 8,2m, xây  kiểu hồi văn cảnh bảng. Cánh gà hẹp, đắp cột trụ biểu kiểu long đình, quả găng, lồng đèn. Đỉnh trụ đắp nghê chầu. Chính giữa đắp vầng Nguyệt Quang, nóc hồi đắp đầu soi chỉ kép. Ban thờ giữa đặt giữa trung tâm. Tượng Đức Ông Hoàng Cần ngồi trên ngai rồng, đầu đội mũ cánh chuồn, mình mặc long cổn, mắt sáng, râu dài, hai tay phủ gối. Trên bàn thờ bày một bộ đỉnh bằng đồng, 5 cặp hạc đồng, 12 chân đèn đồng, 14 lọ hoa sứ và một bát hương sứ lớn.

Tượng Đức Ông ngồi trên ngai rồng, hai bên là 4 vị nghĩa đệ

Lễ hội đền Đức Ông Hoàng Cần chính vào ngày 15 tháng giêng âm lịch. Đây là dịp để dân làng tưởng nhớ, tri ân người anh hùng Hoàng Cần và thuộc hạ của ông. Trong lễ tế thần, dân làng cầu thần, Thành Hoàng ban phúc, lộc, sức khỏe, bình an, làm ăn thuận buồm xuôi gió, cây cối tốt tươi, mùa màng bội thu. Ngoài lễ chính ra còn 4 ngày lễ khác vào các ngày rằm tháng tư, rằm tháng bẩy, rằm tháng mười, rằm tháng mười hai.

Hàng năm Huyện Tiên Yên tổ chức Lễ hội để tưởng nhớ, tri ân anh hùng dân tộc Hoàng Cần

Lễ hội đền Đức Ông Hoàng Cần được chính quyền địa phương tổ chức hàng năm gắn với Ngày Hội VHTT các dân tộc Sán Dìu huyện Tiên Yên. Lễ hội gồm phần lễ có nhiều hoạt động đặc sắc như: Lễ Cáo yết, khai mạc Lễ hội; lễ Đại phan của người dân tộc Sán Dìu; lễ Cúng cơm mới của nhân dân xã Hải Lạng tại Đền Đức ông Hoàng Cần; lễ Phóng sinh thả cá tại hồ Khe Cát và lễ Tạ tại Đền thờ Đức ông Hoàng Cần. 

Khai mạc Lễ hội đền Đức Ông Hoàng Cần

Các thầy cúng làm nghi lễ trong Lễ Đại Phan của người dân tộc Sán Dìu

Phần hội  được tổ chức đa dạng hoạt động gồm: Biểu diễn võ thuật, biểu diễn trích đoạn đám cưới của người Sán Dìu, thi ẩm thực truyền thống của người Sán Dìu, chương trình giao lưu văn nghệ, biểu diễn hát dân ca Soọng cô, trình diễn trang phục nam, nữ người dân tộc Sán Dìu; đồng thời trưng bày một số vật dụng và giới thiệu, bán các sản phẩm truyền thống đặc trưng của người dân tộc Sán Dìu...

Trích đoạn Lễ Đón râu của người dân tộc Sán Dìu

Du khách đến với lễ hội còn được tham gia các trò chơi như: Đẩy gậy, Bóng chuyền hơi, Bịt mắt đập niêu, bịt mắt bắt vịt, các trò vui chơi có thưởng và check-in tại các địa điểm độc đáo do Ban tổ chức lễ hội chuẩn bị.

Tại Lễ hội có nhiều trò chơi dân gian như Đẩy gậy, kéo co,Bóng chuyền hơi...

Lễ hội là hoạt động đặc sắc, mang đậm nét văn hoá của người Sán Dìu; góp phần khôi phục, duy trì các nét văn hóa truyền thống tốt đẹp, các phong tục tập quán đặc sắc của cộng đồng dân tộc Sán Dìu trên địa bàn huyện Tiên Yên. Từ đó góp phần bảo tồn, giữ gìn và tôn vinh những giá trị văn hóa truyền thống tiêu biểu của cộng đồng người Sán Dìu. Lễ hội còn để tưởng nhớ đến công lao của Đức ông Hoàng Cần - thủ lĩnh của đồng bào các dân tộc thiểu số Tiên Yên thời nhà Trần đã có công dẹp giặc, an dân, giữ yên một vùng biên giới Đông Bắc.

Quang Hưng