Hát Sóong Cọ nét văn hoá đặc sắc của người Sán Chỉ Tiên Yên
28/09/2024 10:32:08 AM
Hát Sóong Cọ của đồng bào dân tộc Sán Chỉ, xã Đại Dực đã trở thành nét đẹp văn hóa giàu bản sắc của người dân nơi đây. Được tổ chức mỗi tháng một lần và tổ chức luân phiên giữa xã Đại Thành cũ và Đại Dực ngày nay. Hay mỗi khi vào dịp lễ hội, người Sán Chỉ ở huyện Tiên Yên lại nô nức kéo nhau về hát Sóong Cọ giao lưu. Được tham dự và nghe bà con dân tộc nơi đây hát những làn điệu Sóong Cọ mới thấy hết nét đẹp văn hóa đặc trưng, những lời ca da diết của những nghệ nhân và những đôi trai gái đang yêu.
 |
 |
90% dân số xã Đại Dực là người dân tộc Sán Chỉ |
Người Sán Chỉ huyện Tiên Yên sống tập trung ở xã Đại Dực, rải rác ở một số nơi khác trong huyện. Họ rất say mê ca hát và không ít người hát được Sóong Cọ của dân tộc mình. Sóong Cọ là phát âm theo tiếng của người Sán Chỉ, có nghĩa là ca hát, hát xướng, giao duyên. Đây là một loại hình sinh hoạt văn hóa dân gian với ca từ mộc mạc với mục đích giao lưu tình cảm giữa các nhóm cộng đồng người Sán Chỉ.
Hát Sóong Cọ được dân tộc Sán Chỉ ở xã Đại Dực hát quanh năm, bất cứ khi nào có dịp như hát chúc tết, hát mừng đám cưới, mừng nhà mới, hát trao đổi tâm tình, giao duyên.
 |
 |
Hát Soóng Cọ có thể hát đôi nam nữ hoặc một tốp hát đối với nhau |
Hát đối gồm một bên nam, một bên nữ đối diện và có thể cùng một lúc có nhiều tốp hát đối với nhau. Đây cũng là dịp để các đôi nam thanh, nữ tú kết bạn và tỏ tình cùng nhau, gửi gắm những tâm sự, từ chính những câu hát đối này mà nhiều đôi trai gái trong xã đã thành vợ, thành chồng của nhau. Bên cạnh đó, qua những câu hát họ còn truyền cho nhau những kinh nghiệm trong lao động sản xuất cũng như trong cuộc sống sinh hoạt thường ngày.
Hát Sóong Cọ còn là một hình thức diễn xướng dân gian. Phần ca từ bao gồm những khổ thơ thất ngôn tứ tuyệt (mỗi khổ thơ gồm 4 câu, mỗi câu 7 tiếng), giống như hát Sli-lượn của các dân tộc Tày, Nùng hay hát ví của người Việt ở đồng bằng Bắc Bộ. Thông qua lối hát Sóong Cọ, người hát có thể giao lưu học hỏi lẫn nhau; thể hiện tình cảm tâm tư của mình đến với người mình yêu, răn dạy con cháu về công ơn nuôi dưỡng, sinh thành của cha mẹ, kinh nghiệm đối nhân xử thế…
Trong xã hội hiện đại ngày nay, người dân được hưởng thụ nhiều loại hình âm nhạc đa dang, phong phú với nhiều thể loại…song với những làn điệu Sóong Cọ là hình thức sinh hoạt văn hoá mang tính cố kết cộng đồng cao.
Dân tộc Sán Chỉ (hay còn gọi là Sán Chay) ở Tiên Yên chiếm khoảng 8,1%, nhưng nét văn hoá đậm bản sắc luôn được các thế hệ gìn giữ và phát huy. Trang phục Sán Chỉ do đôi bàn tay khéo léo của người phụ nữ Sán Chỉ làm ra. Người phụ nữ Sán Chỉ ở Tiên Yên luôn mặc chiếc áo màu xanh với sắc dịu nhẹ, dung dị, ống váy rộng bằng vải đen; không cầu kì trong các đường nét hoa văn. Áo váy của người phụ nữ sán chỉ đơn giản, mộc mạc như chính tâm hồn của họ. Mặc trang phục truyền thống của dân tộc, người phụ nữ Sán Chỉ phải vấn tóc, đội khăn và kèm theo các phụ kiện như: Đeo thêm vòng cổ, vòng tay bằng bạc; vào những ngày lễ, tết. Trang phục nam của người Sán Chỉ mộc mạc, đơn giản hơn nhưng vẫn toát lên vẻ đẹp khoẻ khoắn, mạnh mẽ với áo màu chàm, được may theo kiểu bà ba, có hai túi rộng; quần dài, cạp chun, ống quần rộng để thuận lợi cho việc lao động.
 |
Người mẹ Sán Chỉ đang hướng dẫn con gái quấn khăn đội đầu |
Những lời ca Sóong Cọ do chính những người dân tộc Sán Chỉ ở nơi đây cất lên trong những buổi sinh hoạt hàng tháng hay vào dịp Lễ hội, các ngày lễ Tết mọi người dân trong xã, hay du khách một lần được nghe những ca từ Sóong Cọ đều đắm chìm trong làn điệu mộc mạc chất phát, qua phong cách thể hiện của các đôi trai tài gái sắc, lời ca Sóong Cọ cất vang núi rừng với chữ nghĩa sâu sắc, giai điệu tình tứ, bộc lộ đời sống văn hóa tinh thần phong phú, bản sắc dân tộc độc đáo của người Sán Chỉ ở Tiên Yên.
 |
 |
Hát Só ong Cọ có thể được hát trong dịp lễ hội hoặc trong cuộc sống thường ngày |
Những làn điệu Sóong Cọ của người Sán Chỉ ở Tiên Yên đang được các nghệ nhân, người dân và chính quyền địa phương quan tâm giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc góp phần làm động lực cho công cuộc xây dựng đời sống văn hóa gắn với xây dựng nông thôn mới ở vùng đồng bào dân tộc. Đồng chí Hoàng Việt Tùng, Bí thư Đảng ủy, CHủ tịch UBND xã Đại Dực cho biết thêm: “Trong thời gian tới cùng với việc tổ chức Lễ hội “Mùa vàng Đại Dực - về miền Sóong Cọ”, chúng tôi đang hướng đến đưa các làn điệu Sóong Cọ; du lịch trải nghiệm, khám phá địa danh “Đồi tình”, hay suối nước nóng vào để khơi dậy tài nguyên nhân văn sẵn có để phục vụ du khách thu hút du lịch cộng đồng đối với bà con dân tộc Sán Chỉ nơi đây”.
Xuân Thao
|