Đặc sắc nghi lễ Lẩu Then của người Tày

Trong những nghi thức dân gian, nghi lễ Lẩu Then, diễn xướng Then là một phần không thể thiếu trong đời sống tâm linh của đồng bào dân tộc Tày, luôn có sự kết hợp hài hòa giữa âm nhạc, múa, diễn xuất... Trong nghi lễ đã góp phần bảo lưu các giá trị văn hóa nghệ thuật cổ truyền của người Tày. Bởi vậy, nghi lễ Lẩu Then là ngày hội của các thầy Then nên được chú trọng ngay từ những khâu chuẩn bị cho buổi lễ.

Các thầy then là người có uy tín trong cộng đồng, là người am hiểu về phong tục, có thể thực hiện tất cả những nghi lễ tâm linh truyền thống, từ ma chay, cưới hỏi đến mừng thọ... Các thầy then càng có các cấp bậc cao càng có nhiều quyền năng cũng như uy tín. Sau một thời gian hành nghề, các thầy Then sẽ tổ chức một cuộc đại lễ, để lên bậc.

Theo quan niệm của người Tày, then có nghĩa là “tiên”, “người trời”. Những người làm Then là đại diện của trời, được cử xuống trần giúp nhân dân tai qua nạn khỏi, mọi sự tốt lành. Cũng từ đó, Then ra đời với những nghi thức, nghi lễ cầu mưa, cầu nắng, cầu an, cầu phúc, cầu mùa màng bội thu… Mỗi khi đối diện với những may rủi trong cuộc sống hằng ngày, người Tày, Nùng đều tìm thấy ở Then một điểm tựa an toàn về tinh thần. Then cho con người niềm tin, hướng người ta đến những điều tốt đẹp hơn trong cuộc sống, tránh xa những suy nghĩ, hành động tiêu cực. 

Lẩu Then thường được tổ chức trong 3 ngày và vào dịp đầu Xuân mới - Tết Âm lịch của người Tày. Nghi lễ lẩu Then gồm nhiều bước, đầu tiên các nhà Then tổ chức báo lễ, đón rước các vị tổ Then và tổ tiên gia chủ xuống nhân gian chứng kiến. Tiếp theo các thày Then sẽ kiểm đếm các loại lễ vật được dâng cúng lên các vị thần. Sau khi kiểm đếm sẽ tiến hành “khai Lẩu”. Đây là công đoạn quan trọng nhất, các thầy Then sẽ hát, ban lộc, phát bùa chú, buộc sợi dây chỉ đỏ vào cổ tay từng người. Tùy vào hoàn cảnh hay mong muốn của gia chủ, các Thày then sẽ ban những lời chúc sức khỏe, bình an phù hợp cho mỗi người. Khi mọi việc xong xuôi, các thày Then sẽ hát báo trình buổi lễ suôn sẻ, hoan hỉ. Cuối cùng là múa chầu hầu tướng, rồi mời mọi người cùng hòa nhịp vui trong điệu hát để hồi binh, hồi mã kết thúc buổi lễ.

Thầy Then đang làm lễ tại Lễ hội đình Đồng Đình, ngày hội Văn hóa Thể thao dân tộc Tày năm 2024

Tại Lễ hội đình Đồng Đình, ngày hội văn hóa, thể thao dân tộc Tày các thầy then đã tái hiện nghi lễ Lẩu Then là hoạt động thiết thực và ý nghĩa nhắm cầu cho mùa màng bội thu, mưa thuận gió hòa…đồng thời giới thiệu bản sắc văn hóa truyền thống của người Tày ở Phong Dụ góp phần vào việc bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa dân tộc, tôn vinh bản sắc văn hóa các dân tộc Việt Nam.

Thu Hòa